Q-detect 2.0: een nieuwe Q-koortstest

Wie ooit Q-koorts heeft gehad, kan nare bijwerkingen krijgen van het Q-koortsvaccin. Daarom onderzoeken we of de Q-koortstest van Innatoss (Q-detect) gebruikt kan worden om vóór vaccinatie eerdere blootstelling aan Q-koorts aan te tonen. Dat doen we samen met partners in Australië en de Verenigde Staten. In dit artikel leest u er meer over.

Innatoss werkt aan de validatie (= erkenning op basis van bewezen werking) van een snelle en eenvoudige variant van Q-detect. Met Q-detect is het mogelijk om aan te tonen of iemand ooit Q-koorts heeft gehad. Die kennis is belangrijk als mensen gevaccineerd moeten worden tegen Q-koorts. Het enige Q-koortsvaccin dat tot nu toe op de markt is, geeft namelijk nare bijwerkingen als iemand eerder (vaak ongemerkt) Q-koorts heeft gehad. Het is dus noodzakelijk om vóór toediening van het vaccin al te weten of je ooit eerder door de Q-koortsbacterie bent besmet.

We werken in dit validatieonderzoek nauw samen met het Amerikaanse Massachusetts General Hospital en in Australië met de University of Brisbane, het Australian Rickettisal Reference Laboratory en het diagnostisch testlaboratorium Sullivan Nicolaides Pathology (SNP). Op dit moment is Australië het enige land waar een Q-koortsvaccin voor de mens beschikbaar is. Q-koorts komt er namelijk veel voor bij veehouders, in slachterijen en bij dierenartsen. Vandaar dat we voor validatie van onze Q-koortstest samenwerken met Australische partners.

Beter dan antistoffen meten

Hoe kunnen we vaststellen of iemand Q-koorts heeft gehad? Dat kan tot nu toe alleen door een tijdrovend proces. Eerst wordt het bloed onderzocht op aanwezigheid van antistoffen tegen de Q-koortsbacterie (Coxiella burnetii). Als dat onderzoek een negatief resultaat geeft, volgt een soort Mantouxtest. Dat is een test waarbij een kleine hoeveelheid vloeistof onder de huid wordt gespoten. Het effect van die test wordt na een week beoordeeld door een expert.

Alleen als deze beide testen negatief zijn, mag iemand worden gevaccineerd. Het duurt dus doorgaans lang voordat de uitslag er is, met het risico dat je in de tussentijd alsnog besmet raakt. De verwachting is dat de Q-koortstest van Innatoss beide testen kan vervangen. Q-detect werkt namelijk een stuk eenvoudiger en dus sneller. Kort gezegd: we voegen dode Q-koortsbacteriën toe aan een beetje bloed. Aan de reactie van de T-cellen in het bloed zien we of iemand ooit besmet is geweest door de Q-koortsbacterie.

Onderzoek in Herpen

Innatoss werkt al lang aan Q-detect. De test is gebaseerd op een ontdekking van het Radboudumc. Al in 2014 deden we mee aan een groot onderzoek van de GGD onder ruim 1500 mensen uit het Brabantse Herpen, waar tussen 2007 en 2010 een grote Q-koortsuitbraak plaatsvond. Daarbij keken we of Q-detect nog een immuunrespons kan aantonen (lees: kan aantonen of de proefpersoon ooit eerder is blootgesteld aan de Q-koortsbacterie).

We vergeleken de resultaten van Q-detect met die van de gebruikelijke antistoffentest en concludeerden: blootstelling aan de Q-koortsbacterie kan beter worden aangetoond met Q-detect dan met de huidige antistoffentest, tot zeker 7 jaar na blootstelling. Dit leidde tot de officiële registratie van Q-detect. Inmiddels weten we dat dit ook nog het geval is na 15 jaar!

Q-detect 2.0

Q-detect bleek echter te ingewikkeld voor een routinelab zoals SNP in Australië. Daarom hebben we, weer met hulp van ruim 100 mensen uit Herpen, de test vereenvoudigd en opnieuw gevalideerd. Met die verbeterde test, Q-detect 2.0, werken we nu al in Australië. Deze versie gaan we de komende maanden ook in Nederland laten registreren. Er is in Nederland weliswaar (nog) geen vaccin beschikbaar, toch kan Q-detect al nuttig zijn. Voor veel mensen met langdurige klachten na een infectie is het immers fijn om te weten of Q-koorts hier wellicht de reden voor is. Interesse in een test? Meldt het bij Q-support.

Voor de diehards: in dit online tijdschrift over immunologisch onderzoek leest u meer over de resultaten van het Q-detect-onderzoek.